وضعیت و مدل سازی روی در دانه گندم در رابطه با ویژگی های اکوسیستم کشاورزی در برخی مناطق خشک و نیمه خشک

روی از عناصر کمیاب ضروری است که نقشی مهم در تغذیه موجودات زنده دارد. در هر اکوسیستم، رابطه ای معنی دار بین وضعیت روی در خاک های کشاورزی، گیاهان و انسان هاوجود دارد. این پژوهش به منظور شناسایی وضعیت روی در خاک و دانه گندم در سه استان فارس، اصفهان و قم و نیز مدل سازی رابطه بین روی در دانه گندم با ویژگی های خاک و اکوسیستم کشاورزی انجام گرفت. با استفاده از روش نمونه برداری تصادفی، 137 نمونه خاک و دانه گندم از زمین های کشاورزی منطقه جمع آوری گردید. تجزیه های آزمایشگاهی لازم بر روی نمونه های برداشت شده انجام گرفت. مدل سازی رابطه بین روی گیاه با ویژگی های اکوسیستم زراعی با استفاده از روش های تجزیه رگرسیونی کمترین مربعات و روباست صورت پذیرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که غلظت های اندازه گیری شده کل روی در محدوده نرمال (بین mg kg-1 149 -21 و به طور میانگینmg kg-1 2/75 ) بوده و غلظت های قابل عصاره گیری با dtpa روی تنها در۱۶٪ از خاک های مطالعه شده کمتر از حد بحرانی (mg kg-18/0) می باشند. غلظت روی دانه های گندم نمونه برداری شده از جنبه تغذیه گیاه غالباً بیشتر از حد کفایت ( بیش ازmg kg-1 24 در 80 درصد از نمونه ها) بود. اما زیاد بودن نسبت مولی فایتیک اسید به روی (بیش از 15) در بیش از 75 درصد نمونه های تجزیه شده نشان می دهد که قابلیت جذب روی در این نمونه ها برای مصرف کنندگان عموماً کم است. روی قابل عصاره گیری با dtpa و فسفر قابل جذب خاک به عنوان متغیرهایی مهم و معنی دار به بیشتر مدل های رگرسیونی وارد شدند. تجزیه های رگرسیونی نشان داد که اکثر روابط به دست آمده بین غلظت روی گندم با روی خاک و تحت تأثیر سایر ویژگی های اکوسیستم زراعی با وجود زیاد بودن ضرایب تبیین، قدرت پیش بینی خوبی از خود نشان ندادند. این بدان معناست که عوامل دیگری غیر از موارد بررسی شده در این مطالعه بر جذب روی توسط گندم در این خاک ها اثر دارند.